Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2016

Ο Έντουαρντ Άλμπι και ο μεγάλος κακός λύκος



Στις 16 του Σεπτέμβρη έφυγε από τη ζωή ο θεατρικός συγγραφέας Έντουαρντ Άλμπι. Ο Άλμπι έμεινε κυρίως γνωστός ως ο συγγραφέας του «Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ» και αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, έμεινε εξαιτίας της κινηματογραφικής μεταφοράς του έργου από τον Μάικ Νίκολς με πρωταγωνιστές τον Ρίτσαρντ Μπαρτον και την Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Στην πραγματικότητα, όμως, ο συγγραφέας υπήρξε πολύ περισσότερα από μια υποσημείωση στο περιθώριο μιας ταινίας.
Γεννημένος το 1928 στην Βιρτζίνια των Ηνωμένων Πολιτειών, υιοθετημένος γιος πλουσίων γονιών με θεατρικές επιχειρήσεις, ομοφυλόφιλος και σε μόνιμη σύγκρουση με την οικογένεια, το πανεπιστήμιο και οποιονδήποτε καταπιεστικό θεσμό, ο Έντουαρντ Άλμπι αποτέλεσε την αμερικανική εκδοχή του θεάτρου του παραλόγου. Περισσότερο από έναν συγγραφέα που δανείστηκε στοιχεία από την τάση αυτή στο θέατρο, ο Άλμπι κατάφερε να βρει τη δική του φωνή, η οποία αφομοίωσε τα δάνεια αυτά προσθέτοντάς τους αμερικανική διάσταση. Κράτησε τη καθαρή φόρμα του αμερικανικού θεάτρου, το ρεαλισμό στους διαλόγους και τους προσέθεσε την ποιητική αφαίρεση που θα τους επέτρεπε να υπερπηδήσουν τον ρεαλισμό. Σε αντίθεση με τον Μπέκετ, τον Ιονέσκο, ή τον Ζενέ, τα έργα του Άλμπι κατάφεραν έτσι να μιλήσουν για άμεσα κοινωνικά θέματα, να είναι αναγνωρίσιμα ως προς τον τόπο και το χρόνο (στοιχείο που τόσο συχνά απουσιάζει από άλλα θεατρικά έργα της τάσης) και να είναι προσβάσιμα σε ευρύτερα ακροατήρια.

Ξεκινώντας από το μονόπρακτο Zoo story το 1958 και φτάνοντας μέχρι και τα τελευταία του έργα όπως η Γίδα το 2000, ο Άλμπι περιγράφει την εισβολή του παραλόγου σε έναν κατά τα άλλα «φυσιολογικό» κόσμο. Οι ήρωες δεν ζουν απλά σε έναν παράλογο κόσμο, σε μεγάλο βαθμό βιώνουν την ψευδαίσθηση αυτής της κανονικότητας. Η ψευδαίσθηση αυτή μπορεί να έχει οικοδομηθεί και από τους ίδιους όπως από το ζευγάρι του «Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ». Στη θέση του τραύματος της προσωπικής τους σχέσεις οι δύο πρωταγωνιστές τοποθετούν ένα παιχνίδι ρόλων το οποίο παίζουν ακόμη και μέχρι την απόλυτη σύγκρουση. Οι ήρωες του Άλμπι είναι δύο φορές τραγικοί, όχι μόνο γιατί ζουν σε έναν παράλογο κόσμο αγνοώντας αυτή τη βασική αρχή του, αλλά και γιατί διαπιστώνουν το παράλογο ξαφνικά συχνά με βίαιο τρόπο.
Το θέατρο του Έντουαρντ Άλμπι ακριβώς λόγω του τρόπου και της φόρμας που περιγράψαμε παραπάνω κατάφερε να προσεταιριστεί χαρακτηριστικά και θεματικές που συχνά το θέατρο του παραλόγου απέκλειε ή πλησίαζε με αφηρημένο τρόπο. Για παράδειγμα η σύγκρουση του άντρα και της γυναίκας στον Άλμπι θα παρασταθεί με έναν τρόπο στα όρια του νατουραλισμού που φέρνει τον συγγραφέα πιο κοντά στην παράδοση του Ευγένιου Ο’ Νήλ και πιο πίσω κατευθείαν στον Στρίμπεργκ. Όσο παράλογες και αν είναι πολλές από τις καταστάσεις των έργων, οι ήρωες δεν είναι ενσαρκωμένες ιδέες ή αυτόματα κουρδισμένα στον ρυθμό μίας άποψης, είναι άνθρωποι που στάζουν ανθρωπίλα, πρόσωπα με σάρκα μακριά από τους θεατρικούς τύπους. Ακόμα και όταν το παραμυθιακό στοιχείο εισβάλει στα έργα (όπως π.χ. στο «Θαλασσινό τοπίο» όπου δύο άνθρωποι-σαύρες εισβάλουν μέσα στην πλοκή του έργου) τα προβλήματα που διαχειρίζεται ο συγγραφέας παραμένουν αυστηρά πραγματικά στα όρια της καταγραφής. Γιατί αν υπάρχει ένα θέμα που κυριαρχεί στα έργα του Άλμπι αυτό είναι το αδύνατο των ανθρωπίνων σχέσεων. Ο συγγραφέας δεν εκπίπτει, όμως, στον κυνισμό της παραδοχής, αντίθετα πλησιάζει πάντοτε με συμπάθεια όλα αυτά τα θύματα της ανθρώπινης συνθήκης.

Στην πορεία του ο Έντουρντ Άλμπι υπήρξε ένας από τους πιο επιτυχημένους και τους πιο πολυβραβευμένους συγγραφείς κερδίζοντας τρία Πούλιτζερ και δύο βραβεία Τόνυ. Αυτό όμως που έχει πραγματική σημασία είναι η ορμή και η πρωτοτυπία των έργων του. Μια πρωτοτυπία που κράτησε μέχρι και τα γεράματά του γράφοντας με την ελευθερία που θα έγραφε ένας πρωτοεμφανιζόμενος. Αρκεί κάποιος να δει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται το κεντρικό θέμα στο «Έργο για το μωρό» ή ακόμη και την ίδια την υπόθεση στη «Γίδα» όπου ένας διάσημος, επιτυχημένος αρχιτέκτονας ερωτεύεται μια γίδα και στη συνέχεια προσπαθεί να πείσει τη γυναίκα του και τον γιο του σχετικά με τη στάση του.
Ο Έντουαρντ Άλμπι υπήρξε ένας από του τελευταίους μεγάλους θεατρικούς συγγραφείς του 20ου αιώνα. Ο θάνατός του δεν αποτελεί μόνο απώλεια, αλλά ταυτόχρονα και απότομη αλλαγή σελίδας στην ιστορία της δραματουργίας.

(στην εφημερίδα Εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: