Και το Brexit περνάει στην ιστορία. Αυτό που μένει είναι να δούμε και να ζήσουμε τις επιπτώσεις του. Στο (όχι και τόσο) Ηνωμένο Βασίλειο, όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Έχει μάλλον περισσότερο ενδιαφέρον να δούμε αυτό που αρχίζει και λιγότερο αυτό που τελειώνει. Άλλωστε, το δημοψήφισμα και το αποτέλεσμά του αποτελεί ένα σύνολο σημείων εξίσου σημαντικών για περαιτέρω συζήτηση και ανάλυση. Το να μετατρέψουμε ένα τέτοιο φαινόμενο σε μία μονοσήμαντη καταγραφή, τέτοια ώστε να χωρέσει στη δική μας ανάλυση μοιάζει αχρείαστο και προβληματικό.
Λίγο πολύ η περίοδος που προηγήθηκε αντικατοπτρίζει το σύνολο απ’ ό, τι είναι προβληματικό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι υποστηρικτές της παραμονής επιδόθηκαν σε ένα ρεσιτάλ φόβου και καταστροφολογίας. Επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στις αρνητικές επιπτώσεις που θα φέρει μια έξοδος, χωρίς να συγκροτούν καμία άλλη ανάλυση.
Αυτό που ήταν εμφανές ήταν η απόλυτη έλλειψη οποιασδήποτε άλλης συγκροτημένης αφήγησης. Μια αφήγηση που θα κατάφερνε να εγκολπώσει στοιχεία ταυτότητας, πολιτικού πλαισίου και κοινού μέλλοντος.
Από την ειρήνη στην οικονομία
Γιατί η ΕΕ κατάφερε από ένωση που δομήθηκε με ζητούμενο την ειρήνη και τη δημοκρατία, να μετατραπεί σε οικονομική ένωση που στην πραγματικότητα απαγορεύει όλα τα υπόλοιπα πολιτικά χαρακτηριστικά. Η ΕΕ αποτελεί ένα πολιτικό μόρφωμα όπου όλες οι οικονομικές εκφάνσεις έχουν μετατεθεί στη σφαίρα του πολιτικού, στην πραγματικότητα υποκαθιστώντας την. Αυτό λοιπόν που έχει σημασία είναι το κέρδος των ελίτ το οποίο μεταμφιέζεται ρητορικά σε κέρδος των κρατών. Ακόμη κι έτσι να ήταν, μια πολιτική με μοναδική της έκφανση το κέρδος ή το χάσιμο δεν μοιάζει ικανή να εμπνεύσει ούτε καν να λειτουργήσει. Πόσο μάλλον όταν αυτή η έκφανση τα τελευταία χρόνια ταυτίζεται αποκλειστικά με τη λιτότητα. Η άνοδος των εθνικισμών μοιάζει με μια επιστροφή της πολιτικής με τους πιο εφιαλτικούς όρους.
Απ όσο φαίνεται ένας λόγος -ανάμεσα στους πολλούς- ανόδου των εθνικισμών είναι πως το έθνος-κράτος αποτελεί την μόνη συγκροτημένη εναλλακτική απάντηση στο υπερεθνικό μόρφωμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο εθνικισμός αποτελεί την πιο εμφατική εκδοχή αυτής της τάσης. Με επίκληση στο συναίσθημα, το επικό παρελθόν των χωρών (εκεί όπου η περηφάνια συχνά υποκαθιστά την λογική ή την ίδια την πραγματικότητα και την ιστορία), το μυθοποιημένο πρόσφατο παρελθόν όπου όλα έβαιναν καλώς, όλα ήταν απλά και αγνά και οι άνθρωποι ζούσαν ειρηνικά. Αυτός ο μη-τόπος ως απάντηση σε μια ευρωπαϊκή ένωση που έχει ως πρώτη έγνοια την καλλιέργεια της λιτότητα και την υπεράσπιση των εταιριών και των γερμανικών συμφερόντων, γίνεται κοινό χαρακτηριστικό των χωρών. Ένα κοινό κτήμα που δεν ομογενοποιεί, αλλά προωθεί όλο και περισσότερο την κατάρρευση.
Δεν είναι τυχαίο πως λίγες ώρες μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έγιναν δηλώσεις σε μια σειρά από χώρες ζητώντας να προχωρήσουν διαδικασίες αντίστοιχων δημοψηφισμάτων. Στη Γαλλία, την Αυστρία, την Ολλανδία τα εθνικιστικά ή υπερσυντηρητικά κόμματα ζητούν να διεξαχθούν αντίστοιχα δημοψηφίσματα με τη δυσαρέσκεια τον λαών να κάνει το αίτημα αυτό απολύτως δικαιολογημένο.
Με εθνικιστικούς όρους
Το πιο τρομακτικό μοιάζει η αίσθηση μας πως το Brexit έγινε αποκλειστικά με ακροδεξιούς/εθνικιστικούς όρους. Και αυτό γιατί οι φορείς που ταυτίστηκαν με αυτό και το κουβάλησαν ως αίτημα μέχρι την νίκη ήταν όντως ακροδεξιοί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα υπαρκτά προβλήματα όπως για παράδειγμα η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους του να ανοίγουν με δεξιό πρόσημο εντάσσοντας το προσφυγικό ζήτημα ως καταλύτη σε κάθε πρόβλημα.
Και εδώ οι ευθύνες των Εργατικών είναι τεράστιες. Όχι μόνο γιατί απεμπόλησαν την παραδοσιακή θέση της αριστερής πτέρυγας του κόμματος για έξοδο από την Ευρώπη με κοινωνικούς όρους, αλλά και γιατί την αντικατέστησαν με μα χλιαρή αποδοχή της παραμονής στην Ευρώπη που δεν μπορούσε να πείσει κανέναν. Έτσι το Brexit κατέληξε να ταυτιστεί με την ακροδεξιά. Και σαν πρώτο γεγονός βαθιάς αμφισβήτησης του Ευρωπαϊκού μορφώματος, ως ένα σημείο μηδέν, τελικά καταφέρνει να νομιμοποιεί την ακροδεξιά κριτική στην Ευρώπη και να την περιγράφει ως την μόνη νόμιμη και ουσιαστική.
Η διάλυση της Ε.Ε. μπορεί να μην είναι εφιάλτης υποχρεωτικά, αλλά η διάλυσή της με εθνικιστικούς όρους και μάλιστα μέσα στην κρίση είναι ό, τι πιο τρομακτικό μπορώ να φανταστώ ως εξέλιξη. Μια εκκίνηση νέων σκοτεινών χρόνων σε μια ήδη σκιώδη ήπειρο.
(στην εφημερίδα Εποχή)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου