Πέμπτη 14 Απριλίου 2016

Καμένη γενιά, γενιά μου*



Και πόσες νύχτες έρημος
σε στάσεις λεωφορείων
Και πόσες πόλεις έρημος
τις νύχτες στις γωνίες
Και ποια παράθυρα κλειστά
μες τη βροχή να τρέμω
Ποια μάτια ξένες γυναίκες μακρινές το γάλα τ’ αγωγιάτη
Ποια στύση στο καυλί
τον πόνο της εσπέρας
Ποια χέρια στα γόνατα
αγκαλιάζοντας
Στο στήθος ποιου εαυτού σκιά μου;
(Ζήσης Αιναλής, Η σιωπή της Σίβας, εκδόσεις Βακχικόν)

Η σιωπή της Σίβας αποτελεί το τρίτο ποιητικό βιβλίο του Ζήση Αιναλή (γεν. 1982). Παλαιότερα είχε κυκλοφορήσει σε μορφή ebook από τις εκδόσεις Βακχικόν. Τώρα επανεκδίδεται (αυτή την φορά έντυπα) από τον ίδιο οίκο. Πέρα από το αυτοτελές λογοτεχνικό γεγονός που αποτελεί μια έκδοση, η επανέκδοση του βιβλίου παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον διαφορετικό, ακριβώς λόγω του θεματικού πυρήνα του βιβλίου. Η «Σιωπή της Σίβας» αποτελεί βιβλίο μιας γενιάς. Μια πλάγια ανάγνωση και αναπαραγωγή του Δεκέμβρη του 08, της μνημονιακής αγανάκτησης, της ηλικίας μέσα στην περίοδο της κρίσης. Διαβάζοντας ξανά το βιβλίο, διαβάζουμε ξανά αυτή τη γενιά στο σήμερα. Γυρίζουμε πίσω στις υποσχέσεις και στις διαψεύσεις, τις προσδοκίες και τις προδοσίες, σε έναν ορίζοντα που σε τίποτα δεν θυμίζει το παρόν που βιώνουμε. Και όμως αυτό που αντικρίζουμε δεν είναι μία ματαίωση. Αντίθετα, είναι το σταθερό αίτημα για σύγκρουση ανάμεσα στις διαδοχές των γενεών, για την κάθε φορά επείγουσα υπέρβαση, για ένα παρόν που κάθε φορά διεκδικεί το μέλλον από την αρχή.
Βιβλίο που προφητεύει τον εαυτό του
Στη Σιωπή της Σίβας μέσα από την ανάγνωση παλαιοτέρων κειμένων, δοκιμάζεται μια ανακατασκευή μύθων, ώστε η νέα τους σήμανση να περιγράψει ένα καινούργιο, σύγχρονο περιεχόμενο. Η φωνή που μιλάει τα ποιήματα, είναι αυτή του Βασιλέα Σολομώντα, βιβλικού προσώπου και φερόμενου ως συγγραφέα βιβλικών κειμένων. Η Σίβα του τίτλου είναι η βασίλισσα του Σαβά, για την οποία, σύμφωνα με το θρύλο, ο βασιλέας έγραψε το Άσμα Ασμάτων. Τρίτο πρόσωπο του κειμένου, είναι ο Μενελίκ, γιος του Σολομώντα και της Σίβας και πρώτος βασιλιάς της Αιθιοπίας. Το κείμενο αντλεί τις αναφορές από ένα σύνολο θρησκευτικών κειμένων, όπως τα βιβλία της παλαιάς Διαθήκης, καθώς και από την Kebra Nagast, αιθιοπικό έπος και θρησκευτικό βιβλίο των Ρασταφάρι. Η διακειμενικότητα και η αναφορά στο πολλαπλό των μύθων δεν είναι πρωταρχική, η γνώση τους δεν αποτελεί προϋπόθεση για την ανάγνωση ίσως ούτε για την κατανόηση του κειμένου, αλλά περισσότερο ένα έδαφος πάνω στο οποίο θα οικοδομηθεί το βασικό θέμα του βιβλίου, η σύγκρουση των γενεών και η προδοσία της νεότερης γενιάς από την παλαιότερη. Η χρήση παλαιοτέρων μυθολογιών στην πραγματικότητα υπάρχει για να δώσει τον τόνο, να περιγράψει τη σημασία, να θέσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχουν τα ιστορούμενα, να προσδιορίσει την –κατά τον ποιητή- λειτουργία τους με όρους γένεσης.
Το όραμα που ασθμαίνει, η ακυρωμένη γενιά, η κοινωνία που αποκλείει και ο ασθμαίνων ποιητής, που περιγράφει την ποίηση ως πυρετό και το αγκομαχητό ως στίχο (στοιχείο που συναντούμε τόσος συχνά στα βιβλία του Αιναλή): «και έγινε η κραυγή συνείδηση και αρθρώθηκε η ζωή μου».
Το διακείμενο πυκνό δημιουργεί μια σειρά από αναγνώσεις. Αναγνώσεις που δεν αφαιρούν από την αυτοτέλεια του κειμένου. Ο Σενγκόρ, ο ρομαντισμός, το «άσμα ασμάτων», δίπλα στα πεζοδρόμια και τις εκσπερματώσεις, τις σπασμένες βιτρίνες, τα φλεγόμενα μπουκάλια, τους μπάφους και τη νέα δυστοπία. Ο χρόνος μας μια ατελείωτη Χεβρώνα εκτός ιστορίας και εντός καταστροφής.
Βιβλίο που προφητεύει τον εαυτό του, γέννηση ταυτόχρονη και θάνατος, σε έναν κύκλο που μοιάζει να έγινε σημείο, σημείο ενός μόνιμου παρόντος που επαναλαμβάνεται. Ο Σολομών εξεγερμένος απέναντι στον πατέρα του, ο Σολομών αγκαλιάζοντας την επίγνωση της εξέγερσης του γιου απέναντί του, ο Σολομών να προφητεύει και να δρά, να πράττει και να απεύχεται. Ο Σολομών τον Δεκέμβρη του 08, ο Σολομών στα μνημονιακά χρόνια, ο δικός μας Σολομών της κρίσης και της εξέγερσης, της ματαίωσης και της δικής μας ευχής και απευχής.
Η γλώσσα του έργου μέσα στην ελειπτικότητά της κατασκευάζει το πεδίο της σύγκρουσης. Σιωπές, αφαιρέσεις, η ασφυκτική συγκατοίκηση του μακρινού μυθικού παρελθόντος με εικόνες σημερινής ρουτίνας, η ταυτόχρονη λέξη του θρησκευτικού βιβλίου και η επιθετικότητα της σημερινής βλαστήμιας συνθέτουν ένα ψηφιδωτό ιερού κλίματος, βγαλμένου από την οργή του παρόντος και του ακυρωμένου μέλλοντος. Το αχρονικό παρελθόν, μέσα από τη μυθολογία υπάρχει όχι μέσα σε μία στιγμή, αλλά στην οικουμενικότητα της στιγμής. Έξω από το χρόνο το γεγονός γίνεται επίκαιρο. Η οργή μέσα από μια γλώσσα συχνά βιβλική, αποκτά την ένταση μυθικού κατακλυσμού.
Παράδοξο ταξίδι ακινησίας
Διαβάζοντας το βιβλίο τη στιγμή της ηλεκτρονικής του έκδοσης και ξαναδιαβάζοντάς το τώρα ερχόμαστε σε επαφή με την αλλαγή της σήμανσης, με τις αλλαγές του περιεχομένου, με το ταξίδι της λογοτεχνίας μέσα στον χρόνο. Με ένα παράδοξο ταξίδι ακινησίας. Το σημείο παραμένει σταθερό ενώ γύρω όλα αλλάζουν. Και έτσι συνειδητοποιούμε τις νέες διαψεύσεις και τις νέες προσδοκίες, το δικό μας σταθερό ταξίδι μέσα στο χρόνο, τα αιτήματα του παρελθόντος να διαμορφώνουν τα νέα αιτήματα. Και τελικά τη σημασία αυτού του ατελείωτου παρόντος που είναι η λογοτεχνία.
* Ο στίχος είναι παρμένος από την Ηλεκτρογραφία, το πρώτο βιβλίο του ποιητή.

(στην εφημερίδα Εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: