Η κρίση ως θεατρικό κείμενο

 

(από την παράσταση P.I.G.S.)

Στη ρευστότητα της Κρίσης νέες αφηγήσεις προκύπτουν ώστε να καταγράψουν, να περιγράψουν και να διαχειριστούν το υλικό που μας παραδίδεται ως πραγματικότητα.

Ανάμεσα στα άμεσα αντανακλαστικά (συχνά στα όρια του ακαριαίου) που συναντούμε στις εικαστικές αποτυπώσεις της κρίσης και τους λογοτεχνικούς χρόνους, -που από τη φύση του μέσου λειτουργούν με πιο αργούς ρυθμούς στην αφομοίωση του φαινομένου- το θέατρο προκύπτει ως το πεδίο όπου η Κρίση  αναδεικνύεται σε έκταση ως υπόστρωμα και θεματικός πυρήνας. Μια πρώτη δίοδος για τη διαχείριση του θέματος αυτού, υπήρξε η επικαιροποίηση παλαιοτέρων έργων, κυρίως του κλασσικού ρεπερτορίου, αλλά και σύγχρονων κλασικών. Έτσι αναδείχθηκαν έργα με χρονικές ή θεματικές αντιστοιχίες μιλώντας από την πλευρά της καταγεγραμμένης εμπειρίας, της βεβαιότητας του παρελθόντος και του δοκιμασμένου λογοτεχνικού μεγέθους. Έτσι το κλασικό  χρησιμοποιήθηκε ως κλειδί αποκωδικοποίησης του παρόντος. Σε πολλές όμως από αυτές τις περιπτώσεις, η εύκολη αντιστοιχία, ο σχηματικός παραλληλισμός και η υπεραπλούστευση μετέφραζαν τη μορφή σε παραμόρφωση. Η κρίση δεν προέκυπτε ως αγωνία ή έστω ως ερώτηση, αλλά ως μια ευκαιριακή αφορμή ρεπερτορίου και οι παραστάσεις ως μια συναλλαγή με την κοινοτοπία του εύκολου συμπεράσματος. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, (βλ. Φιλάργυρο Μπέζου ή Πλούτο Σαββόπουλου αλλά και σε περιπτώσεις εύκολου αντιμνημονιακού λαϊκισμού)  το ‘’κλασικό’’ χρησιμοποιήθηκε ως αυθαίρετο επιχείρημα υπεράσπισης μιας θέσης, πέρα και άσχετα με το έργο. 

Τον τελευταίο καιρό, πληθαίνουν οι παραστάσεις που προσπαθούν να μιλήσουν άμεσα για την κρίση, χωρίς το δίχτυ ασφαλείας μιας δοκιμασμένης παλαιότερης αφήγησης. Κινήσεις διαφορετικής αφετηρίας και μεγέθους, μέσα από το θέατρο της σωματικής τελετουργίας, το Devised theatre, τη θεατρική performance ή το καμπαρέ προσπαθούν να οικοδομήσουν θεατρικά ερωτήματα, όμοια και παράλληλα με τα ερωτήματα που προκύπτουν στη σφαίρα του κοινωνικού. Ξεκινώντας από το Amor του Θόδωρου Τερζόπουλου και περνώντας στο Late Night της ομάδας Blitz, στο Ντοκουμέντο της Ομάδας Σημείο Μηδέν, στο P.I.G.S. / Σωτηρία του Θεάτρου Εντροπία, στο Μαύρο Φως της Μαρίας-Λουΐζας Παπαδοπούλου, σε παραστάσεις όπως οι ‘’Βρώμικες λέξεις’’ της ομάδας Difunta Correa , η κρίση γίνεται θεατρικό κείμενο. Το πολιτικό στοιχείο θεατρικοποιείται όχι μέσω της επιθεωρησιακής σάτιρας, αλλά περιγράφοντας το συγκεκριμένο παρόν ως ένα κομβικό σημείο ύπαρξης. Παρά τις όποιες διαφορές θεατρικής ευστοχίας, μεγέθους και έντασης συναντούμε αντιστοιχίες σε επιμέρους θεματικές και μοτίβα, συμπεράσματα και ερωτήματα. 

Η ροή των αριθμών κόντρα στη ροή του αίματος, το ξεπούλημα, η άνοδος του φασισμού, ο διαμπερής θάνατος και οι αυτοκτονίες, το συντακτικό του κέρδους και η γραμματική της κατανάλωσης, ο παλιός κόσμος ως παραλήρημα της πιο κούφιας επιτυχίας, η μηχανοποίηση του σώματος, οι σχέσεις εξουσίας και η βία, η εξάρτηση, η αναζήτηση της ταυτότητας και το ξάφνιασμα μπροστά στην πρόσφατη απώλεια κεκτημένων και βεβαιοτήτων, η απαισιοδοξία όπως προκύπτει από τη ματαιωμένη έξοδο, τα δάνεια, η απελπισία και ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης αποτελούν σημεία του ψηφιδωτού προσώπου της κρίσης όπως μας παραδίδεται θεατρικά από τις παραστάσεις αυτές. 

Η αποσπασματικότητα της αφήγησης, η γλώσσα της οικονομίας, η χρήση της pop κουλτούρας, των πρόσφατων συμβόλων και των πολιτικών δηλώσεων, ο αυτοσαρκασμός, η παρωδία και η προσωπική εξομολόγηση, η άμεση απεύθυνση, η έκθεση του σώματος και των ορίων του, το παιχνίδι, η παρουσία ντοκουμέντων και τα πολιτικά κείμενα του παρελθόντος, γίνονται υλικά της αφήγησης. Στις παραστάσεις αυτές δεν βρισκόμαστε ποτέ μπροστά σε χαρακτήρες ή ρόλους, αλλά σε παραλλαγές μιας κοινής μοίρας και μιας τύχης που μοιραζόμαστε με πολλούς. Οι παραστάσεις γίνονται εύστοχες όταν κωμωδούν ή όταν καταγράφουν εστιάζοντας, αλλά ισορροπούν μετεωριζόμενες όταν μετέρχονται το λυρισμό (ή και το μελό), το σύνθημα (ενίοτε μέχρι απλοϊκότητας) και την καταγγελία (που συχνά καλύπτεται από το αυτονόητο) ή όταν αποκαλύπτουν άγχος και πληθωρισμό θεατρικών και κειμενικών ευρημάτων.

 Η παρουσία κοινών χαρακτηριστικών,τάσεων και διαθέσεων μοιάζει με καταγραφή μιας αφετηρίας, εν αναμονή της εξέλιξής της.

(στο τεύχος 28 του περιοδικού Unfollow)