Κυριακή 26 Ιουλίου 2009

Έφυγε ο Αγκούστο Μπόαλ στην ηλικία των 78



Στις 2 Μαΐου, έφυγε ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες και αναμορφωτές του σύγχρονου θεάτρου, ο Βραζιλιάνος Αγκούστο Μπόαλ. Πολιτικός, παιδαγωγός, συγγραφέας θα μείνει στην ιστορία ως ο δημιουργός του ‘’θεάτρου του καταπιεσμένου’’. Γεννημένος το 1931 στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, ο Μπόαλ θα ασχοληθεί με το θέατρο αμέσως μετά την περάτωση των σπουδών του. Ενταγμένος στην αριστερά, θα συλληφθεί το 1971 και θα βασανιστεί από την στρατιωτική χούντα της Βραζιλίας. Δύο χρόνια αργότερα, θα βρει καταφύγιο αρχικά στην Αργεντινή όπου και θα εκδώσει το βασικό του έργο, (έργο Μανιφέστο και ταυτόχρονα καταγραφή της μεθόδου του) το ‘’Θέατρο του καταπιεσμένου’’. Στη συνέχεια θα μετακινηθεί στην Ευρώπη και θα εγκατασταθεί στο Παρίσι όπου θα διδάξει και θα εφαρμόσει τη θεωρία του και θα ιδρύσει έναν αριθμό από κέντρα αφιερωμένα σε αυτή. Το 1988, με την πτώση της χούντας θα επιστρέψει στη Βραζιλία και θα ιδρύσει το CTO Rio, κέντρο του Θεάτρου του καταπιεσμένου. Το περασμένο Σάββατο, έφυγε μετά από επιπλοκή στο αναπνευστικό του σύστημα, λόγο λευχαιμίας.
Το θέατρο του Μπόαλ είναι ένα θέατρο ριζοσπαστικό, σε ρήξη τόσο με το παραδοσιακό θέατρο του αριστοτελικού ορισμού, όσο και με το επικό θέατρο του Μπέρτολτ Μπρέχτ. Μαρξιστής ο ίδιος, ένιωσε την πολιτική όσο και καλλιτεχνική ανάγκη εφεύρεσης ενός νέου θεάτρου όπου οι εξουσιαστικές δομές ανάμεσα στο κοινό και τον θεατή θα καταργούνταν. Η αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στον πομπό και το δέκτη και τελικά η κατάργηση του διαχωρισμού τους είναι το κλειδί της όλης θεωρίας και πρακτικής του θεάτρου του καταπιεσμένου. Έτσι από έναν αυστηρό μονόλογο η παράσταση περνά στο διάλογο, την συνδιαμόρφωση, την ουσιαστική επαφή. Οι παραστάσεις του Μπόαλ, αρχίζουν με ένα κείμενο που περιγράφει και εμφανίζει καταπιεστικές δομές κάθε είδους, (ρατσισμός, σεξισμός, καταπίεση των εργαζομένων από τα αφεντικά τους κτλ). Το κοινό καλείται να παρέμβει όποτε κάποιο μέλος του πιστεύει πως καταπιέζεται. Ο συμμετέχων θεατής, πέρα από τη γνώση ή τη συγκίνηση που αποκτά από μια παράσταση, γίνεται και συμμέτοχος μιας δημοκρατικής διαδικασίας αναδιαμόρφωσης, αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να σταματήσει την παράσταση ορίζοντας το κείμενό της από την αρχή.
Σε κοινωνίες που υπάρχουν με όρους ακραία θεαματικούς, το ίδιο το θέαμα παύει να είναι μια διαδικασία απλής ψυχαγωγίας και παίρνει θέση εξέχουσα σημαντική. Η ίδια η κοσμοαντίληψη του Μπόαλ περιγράφει την ανθρώπινη κοινωνική εμπειρία ως μια σειρά θεαμάτων ,που ο άνθρωπός παίζει συνήθως χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Χειρονομίες, τελετές, επιλογές λέξεων και χειρονομιών, διαμορφώνουν ένα γίγνεσθαι άκρως θεατρικό. Η σχέση αυτή θεάτρου και πραγματικότητας καθιστά το θέατρο όχι μόνο προνομιακή τέχνη διαλόγου, αλλά και τέχνη εξ ορισμού πολιτική. Λίγες μέρες πριν από το θάνατό του, στο μήνυμα στην Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου, στις 27 Μαρτίου 2009, ο μεγάλος θεατράνθρωπος θα καταλήξει:’’ Όταν κοιτάζουμε πέρα από τα φαινόμενα, βλέπουμε τους καταπιεστές και τους καταπιεσμένους, σε όλες τις κοινωνίες, τις φυλετικές ομάδες, γένη, κοινωνικές τάξεις και κάστες· βλέπουμε έναν άδικο και σκληρό κόσμο. Πρέπει να δημιουργήσουμε έναν άλλο κόσμο, γιατί ξέρουμε ότι αυτό είναι δυνατό. Αλλά εναπόκειται σ’ εμάς να κτίσουμε αυτόν τον άλλο κόσμο με τα χέρια μας και δρώντας στη σκηνή και στη ζωή μας. Πάρτε μέρος στο «θέαμα» που θα αρχίσει σε λίγο και όταν βρεθείτε πίσω στο σπίτι σας, με τους φίλους σας, παίξτε τα δικά σας έργα και κοιτάξτε αυτό που ποτέ δεν μπορέσατε να δείτε: το πασιφανές. Το θέατρο δεν είναι απλώς ένα δρώμενο· είναι τρόπος ζωής!
Είμαστε όλοι ηθοποιοί: το να είσαι πολίτης δεν σημαίνει να ζεις μέσα στην κοινωνία, σημαίνει να την αλλάζεις.’’
(στην εφημερίδα Εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: